Tarihte nice kahraman vardır. Tarihin değişmesine yön vermiş ama adı unutulmuş. Eyyûbîlerin Ahlat Valisi Hüsameddin Ali de böyle bir şahsiyettir. Onun hikayesi, sadece başarılı bir valinin hikayesi değildir, yoksul ve sahipsiz insanımızın imkân bulunca neler başarabileceğinin de hikâyesidir. 

Hüsameddin Ali, kısa bir sürede tarihte az görülmüş bir başarıyla Ahlat yöresine adalet getirmiş, şehir ve çevresinin birliğini adalet üzere sağlamış, ardından Azerbaycan'a kadar uzanan bir hakimiyet alanı oluşturmuş. 

Hani destekleyeni olursa belki Hârezmşahlar durdurulacak, Moğol istilası Bağdat'a uzanmayacak, Memlûk Devleti kurulmayacak. Dünya tarihi bambaşka bir seyir izleyecektir. Olmadı işte! 

Bu, tiyatroya, romana, hikâyeye uyaralanabilecek, destansı olduğu kadar, üzücü tarihsel gelişmeyi Diyarbakır'da Dicle Üniversitesince gerçekleştirilen Hârizmşahlar Sempozyumuna bir bildiri ile işledim. 

Bildiri metni linki burada: 

https://abdulkadirturan.com/tema/blog/uploads/reklamlar/Eyyubileri_Ahlat_Valisi_Husamedin_Ali.pdf

Özet: 

Eyyûbîlerin el-Cezire Hükümdarı Melikü’l-Eşref, Ahlat ve çevresinin
yönetimini kardeşi Şahabeddin Gazi’den aldıktan sonra Hâcib Hüsameddin Ali
b. Hammad el-Mevsilî’ye verdi. Ahlat’ı hükümdar naibi olarak yöneten Hâcib
Hüsameddin, şehirde imar faaliyetlerini başlattı ve halkın desteğini alıp
Celâleddin Hârezmşah’ın önünde engel olarak belirdi. Erzurum’a kast eden
Vezir Şerefü’l-Mülk komutasındaki Hârezmşahlıların bölgeyi yağmalamasından
sonra, yollarını kesip onları yenilgiye uğrattı. Celâleddin’in de Ahlat’a yönelik
ilk hücumunu savdı. Celâleddin, 23 Zilhicce 623/15-Aralık 1226’da Ahlat çevresinden uzaklaşmak zorunda kaldı. Celâleddin, daha önce Azerbaycan hâkimi
Özbek b. Pehlivan ile evli olan Mihr-i Cihan (Mihrican) ile evlenmişti. Ancak
Mihr-i Cihan, Celâleddin’den dilediği ilgiyi görmediği gibi, Vezir Şerefü’lMülk tarafından baskı altında tutuluyordu. Mihr-i Cihan, vezirden kurtulmak
için Hâcib Hüsameddin’den yardım istedi. Çağrıya icabet eden Hâcib Hüsameddin, ona bağlı bölgeleri ele geçirdi ve onu Ahlat’a götürdü. Buna karşı harekete geçen Vezir Şerefü’l-Mülk’ü ağır bir yenilgiye uğrattı ve Tebriz’i ele
geçirmesine ramak kaldı. Şerefü’l-Mülk, daha sonra Hüsameddin Ali’yi Bergiri
(Muradiye) çevresinde hezimete uğratıp onun Azerbaycan’daki hakimiyetini
sınırlandırdıysa da Hüsameddin’in faaliyetleri Hârezmşahların Azerbaycan’da
istikrar kazanıp Ahlat ve çevresine yerleşmesini engelledi. Hârezmşahlar ancak
Eyyûbîlerin Celâleddin ile çatışmama siyasetini ihlal eden Hâcib’in yeni Eyyûbî
Valisi Aybek tarafından öldürülmesinden sonra bölgede yol alabildiler.
Sunumumuzda bu mahiyette Celâleddin’in Azerbaycan ve Anadolu’daki
faaliyetlerinin anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşüncesiyle, Hâcib Hüsameddin
Ali’den söz edeceğiz.
*